''...tanrı yağmurdadır...''

2005 yılında çıkan , New York Times yazarı Stephen Dubner ve Chicago Üniversitesi ekonomi profesörü Steven Levitt’in ortaklaşa yazdığı Freakonomics , iktisadın matematiğine uğramadan onu hayatın içindeki yansımalarıyla anlatan oldukça eğlenceli , okunması gereken bir kitap.

Çıktığı yıl ‘bestseller’ olan kitap 6 bölümden oluşmakta :

1) What do schoolteachers and sumo-wrestlers have in common ?

2) How is the Ku Klux Klan like a group of Real-Estate Agents ?

3) Why do drug-dealers stil live with their moms ?

4) Where have all the criminals gone ?

5) What makes a perfect parent ?

6) Perfect Parenting , part II ; or : Would a Roshanda buy any other name smell as sweet ?

Her bölüm sorduğu ilginç sorulara en düşünülmeyen cevapları mantık sınırları içerisinde , hayret ettirerek veriyor.Ekonomiyi bir öngörü aracı olarak tanımlayan Levitt , öyle olduğu sanılan ama aslında öyle olmayan olayları ekonomi terimlerine girmeden yaptığı deneyler , araştırmalar ve kendi deyimiyle ‘yalan söylemeyen numaralarla’ açıklıyor.Bu açıdan kitap isminden de anlaşılacağı gibi ekonominin freak yanıyla uğraşırken böylece ekonomi bilen bilmeyen herkese hitap ediyor.

Kitabın içinden derine inmeden iştah açıcı birkaç noktaya değinmek gerekirse ;

Teşviğin hayatımızı nasıl şekillendirdiğine önemli ölçüde dikkat çeken kitap çarpıcı örnekler veriyor :Maddi teşviğin bir örneği olarak ; yapılan araştırmada emlakçılar kendi evlerini sattıklarında başkalarının evlerini sattıklarından daha uzun süre bekliyorlar ve daha pahalıya satıyorlar.Evi daha pahalıya satmak için beklemeleri aldıkları komisyon artışına değmiyor.Fakat , kendi evlerini satarken aynı para direkt ceplerine girdiği için biraz beklemeyi göze alıyorlar.

Chicago üniversitesinde dersleri C ve üzeri olan her öğrenciye 50 dolar ve limuzinle gezinti ödülü veriliyor ve öğrencilerin çoğunun bu maddi teşviğe olumlu yanıt vererek ders notlarını yükselttiği görülüyor.

Amerika’nın Irak işgali sırasında Amerikan gazetelerinin Irak işgalini meşru göstermek için Irak’ta bulunan kitle imha silahlarına dikkat çekmeleri siyasi-toplumsal teşviğin güzel bir örneği olarak göze çarpıyor.

Kitabın verdiği bazı istatistiki bilgiler ‘ Conventional Wisdom ‘ olarak bilinen bazı konularda halk arasındaki yaygın anlaşıyışı tamamen çökermeye de yarıyor.Örneğin ; yapılan araştırmaya göre Amerika’da uyuştucu alışverişi sırasında yaşanan ölümlerin sayısı , idam sehpasında yaşanan ölümlerin sayısından fazla çıkıyor.Bir başka ilginç istatistik ise ; her sene yüzme havuzunda ölen çocuk sayısının silahla ölen çocuk sayısından yüksek olması ama ailelerin çocuklarını yüzme havuzu olan komşularına oynamaya gönderip evlerinde silahı olan diğer komşularına göndermemeleri.Bu durumu ‘kontrol’ prensibiyle açıklayan Princeton’dan Peter Sandman , kontrol edebildiğimiz risklerin bize kontrol edemediklerimizden daha az korku verdiğini söylüyor.Basit olarak restorandayken yemek hakkında ‘acaba hangi koşulda pişirildi ‘ endişesinin evde her şey kendi kontrolümüz altındayken yok olması bu duruma örnek olarak verilebilir.

What makes a perfect parent bölümünde çocuğun geleceğini ailenin ona vereceği ismin mi belirleyeceği yoksa verilen ismin çocuğun geleceğini anlatan bir gösterge mi olduğu ilginç veriler eşliğinde tartışılıyor.

Gördüğü yoğun ilginin ardından SuperFreakonomics adıyla devamı niteliğinde bir kitap daha çıkmış ve Freakonomics furyası www.freakonomics.com blogu ile devam etmiştir.2010 yılında kitabın içindeki görünmeyen gerçeklerin ünlü yönetmenler tarafından eğlenceli bir belgesel haline getirildiği Frekonomics (2010) çıkmış ve ekonominin freak yanı görsel olarak sunulmuştur.

‘Görünmeyen Ekonomi Dünya Gerçekte Nasıl İşliyor?’ adıyla Boyner yayınlarından çıkan versiyonu da mevcut olan kitabın İngilizce seviyesi çok zor olmadığından İngilizce aslından okumanın daha eğlenceli ve zevkli olacağı kanaatimdeyim.

Son tahlilde Freakonomics , herhangi bir konu hakkında alelade cevaplar bulmaktansa esas olanın doğru soruları sormak olduğu mottosuyla hareket eden , ilginç istatistikler ve freak bilgilerle gayet eğlenceli bir üsluba sahip , okunması şiddetle tavsiye edilir bir kitap olarak karşımıza çıkıyor.